W mediach co jakiś czas usłyszeć można o błędach medycznych, które przyczyniły się do zdecydowanego pogorszenia stanu zdrowia pacjentów lub nawet ich zgonów. Czy za błąd medyczny pacjentowi przysługuje odszkodowanie? Weryfikujemy informacje na temat błędów medycznych i możliwych odszkodowań.
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na różnice między błędem medycznym a błędem lekarskim. Słów tych często używa się zamiennie, jednak nie są one równoznaczne. Błąd lekarski może popełnić wyłącznie osoba będąca lekarzem. Błąd medyczny jest szerszym pojęciem. Mogą go popełnić nie tylko lekarze, ale również osoby pełniące zawody związane z medycyną. Oznacza to, że błąd medyczny może zostać popełniony arówno przez lekarza, jak i np. pielęgniarkę czy położną. Błąd medyczny jest to nieumyślne działanie, ale również zaniechanie działania przez osobę wykonującą zawód medyczny, które powoduje powstanie szkody u pacjenta.
Podział błędów medycznych
W literaturze wyróżnia się kilka rodzajów błędów medycznych. Poszczególne kwalifikacje czasem różnią się od siebie. 4 główne typy błędów medycznych to błędy diagnostyczne, terapeutyczne, organizacyjne i techniczne. Poza nimi można spotkać się również z wyróżnieniem błędów rokowania oraz błędów informacyjnych.
Błąd diagnostyczny
Błąd diagnostyczny to błąd medyczny, który polega na stwierdzeniu nieprawidłowej diagnozy oraz wadliwej oceny stanu zdrowia pacjenta mimo poprawnych badań diagnostycznych. W przypadku błędu diagnostycznego może dojść do nieprawidłowej oceny polegającej na uznaniu, że pacjent choruje podczas gdy naprawdę jest zdrowy lub uznaniu, że jest on zdrowy podczas gdy tak naprawdę choruje. Wyróżnia się również trzeci typ błędów diagnostycznych. Jest to błąd mieszany. Polega on na prawidłowym rozpoznaniu, że pacjent jest chory, natomiast błędnym rozpoznaniu choroby. Pierwszy rodzaj błędu nazywa się błędem pozytywnym. Raczej rzadko jest on przyczyną domagania się odszkodowania. Wyjątkiem są natomiast sytuacje, w których to nieprawidłowe leczenie na nieistniejącą chorobę powoduje u pacjenta negatywne konsekwencje zdrowotne.
Źródłem błędu diagnostycznego może być np. pobieżne i niedokładne zbadanie pacjenta, a także nieprzeprowadzenie koniecznych badań. Według niektórych stanowisk uznaje się, że odpowiedzialność lekarza za błąd diagnostyczny jest całkowicie wyłączona lub ograniczona jedynie do przypadków, które są najbardziej rażące. Błędy diagnostyczne bardzo często pojawiają się w chirurgii, położnictwie, ginekologii, a także kardiologii. Z nieodpowiednim rozpoznaniem choroby pacjenta bardzo często wiąże się również źle dobrana terapia.
Błąd terapeutyczny
Ten rodzaj błędu związany jest z czynnościami będącymi skutkiem źle postawionej diagnozy. Bardzo często błąd terapeutyczny jest kontynuacją błędu diagnostycznego. Może jednak wystąpić również pomimo dobrze postawionej diagnozy. Błędem terapeutycznym w takiej sytuacji będzie np. przepisanie lekarstw źle dobranych do choroby pacjenta, a także przeprowadzenie zabiegu operacyjnego wbrew istniejącym przeciwwskazaniom. Wśród błędów terapeutycznych wyróżniamy błędy działania, a także błędy zaniechania. Do błędów działania może należeć np. nieprawidłowe dawkowanie leków polegające na przepisaniu nieodpowiedniego leku, błędne informacje na temat jego stosowania, jak i również stosowanie dawki zbyt dużej lub zbyt małej.
Błąd techniczny
Techniczny błąd medyczny to błąd, który powstaje podczas zabiegów operacyjnych — zarówno operacji chirurgicznych, jak i np. operacji plastycznych. Błąd techniczny będzie zatem efektem niewłaściwego postępowania pracownika medycznego, biorącego udział w operacji. Efektem błędu technicznego bardzo często jest poważny uszczerbek na zdrowiu pacjenta lub jego zgon. Błędem technicznym może być np. pomylenie tożsamości pacjentów zakwalifikowanych do operacji. Często są one klasyfikowane jako pomyłki lub zaniedbania. Może się jednak zdarzyć, że błąd techniczny będzie miał poważne konsekwencje np. w postaci śmierci pacjenta.
Błąd organizacyjny
Ten rodzaj błędu medycznego jest powiązany z organizacją szpitala. Błędem organizacyjnym może być np. nieodpowiednie obsadzenie stanowisk pracy, ale również korzystanie ze sprzętu, który jest niesprawny. Błąd organizacyjny zazwyczaj nie wiąże się z odpowiedzialnością lekarzy. Odpowiedzialność ponoszą natomiast osoby zarządzające placówkami medycznymi. Błędy organizacyjne mogą popełnić osoby, które w danej pracy pełnią funkcje organizacyjne, niezależnie od ich kwalifikacji. Wśród błędów organizacyjnych wymienia się m.in. zakażenia szpitalne.
Błędy rokowania i błędy informacyjne
Są to rodzaje błędów medycznych, wymieniane tylko w niektórych kwalifikacjach. Błąd rokowania nazywany jest inaczej błędem prognostycznym. Polega on na nieprawidłowej prognozie stanu zdrowia pacjenta. Prognoza ta może dotyczyć wyzdrowienia szybszego lub wolniejszego, niż będzie to miało miejsce w rzeczywistości. Efektem błędu prognostycznego bardzo często jest dobranie niewłaściwej metody leczenia. W przypadku błędów rokowania wyróżnia się dwa stanowiska. Według jednego z nich błędy rokowania raczej nie prowadzą do dalszych negatywnych następstw. Drugi pogląd z kolei głosi, że błąd ten zawsze negatywne następstwa wywołuje. Zazwyczaj błędy rokowania nie są błędami występującymi samodzielnie, lecz efektem wcześniejszych błędów — diagnostycznych lub terapeutycznych. Błędy informacyjne z kolei polegają na nieinformowaniu pacjenta o stanie jego zdrowia, proponowanych metodach diagnostycznych, zastosowanym leczeniu, a także o wynikach leczenia oraz rokowaniu. Błąd ten nie przyczynia się jednak automatycznie do powstawania roszczeń o zadośćuczynienie. Powstanie takiego roszczenia jest możliwe jednak w sytuacji, w której powstaje szkoda.
Czy mogę domagać się odszkodowania za błąd medyczny?
Pierwszym krokiem, by uzyskać odszkodowanie za powstałe błędy medyczne, jest ustalenie podmiotu, który za błędy te ponosi odpowiedzialność. Jak zaznacza adwokat Krzysztof Śpiewak (kancelaria adwokacka Poznań), podmiotami tymi mogą być nie tylko lekarze. Należą do nich również członkowie personelu medycznego, ale także placówka medyczna. Odpowiedzialność, jaką ponoszą lekarze, bardzo często różni się w zależności od umowy, na mocy której ich zatrudniono. Jeżeli lekarza zatrudniono na podstawie umowy o pracę, pacjent może skierować się do szpitala, będącego pracodawcą lekarza. Jeśli lekarza zatrudniono natomiast na podstawie umowy „kontraktu”, odpowiada on solidarnie ze szpitalem.
Jeśli osoba poszkodowana zamierza pozwać szpital lub lekarza, to na niej spoczywa ciężar dowodu. Oznacza to, że to właśnie poszkodowany musi udowodnić winę leżącą po stronie szpitala lub lekarza. Jeżeli postępowanie lekarza czy pracownika medycznego przyczyniło się np. do pogorszenia stanu zdrowia, czy nawet uszkodzenia ciała, osoba poszkodowana może domagać się odszkodowania za krzywdę, której doznała. Odszkodowanie obejmuje koszty będące efektem doznanej krzywdy. Może należeć do nich m.in. zwrot kosztów, które poniesiono w związku z koniecznością udania się na rehabilitację. W celu określenia wysokości odszkodowania bierze się pod uwagę intensywność cierpień, których doznał pacjent, a także ich rodzaj i charakter.
Jeżeli chcemy uzyskać odszkodowanie, powinniśmy zebrać z placówek, w których się leczyliśmy, całą dokumentację medyczną. Mogą należeć do niej np. informacje na temat stosowanego leczenia, rozpoznanych chorób oraz pobytu w szpitalu. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że zdarzały się sytuacje fałszowania dokumentacji przez szpitale w celu uniknięcia odpowiedzialności karnej. Takie przypadki sprawiały, że w Polsce zaufanie do lekarzy (ufa im 57% Polek i Polaków) jest niższe względem średniej europejskiej (80% – dane na rok 2013). Aby uzyskane odszkodowanie było odpowiedniej wysokości, niezwykle ważne jest zebranie również faktur i rachunków. Stanowią one potwierdzenie strat, których doznało się w wyniku błędu.
Postępowanie
Roszczeń z tytułu zaistnienia błędu medycznego można dochodzić poprzez sądowe postępowanie cywilne, a także administracyjne postępowanie przed wojewódzkimi komisjami ds. orzekania o zdarzeniach medycznych. Komisje takie ustalają, czy zdarzenie powodujące powstanie szkody majątkowej lub niemajątkowej, było błędem medycznym. Możliwe jest również postępowanie karne przeciwko lekarzowi, jednak w tego typu przypadku postępowania, wina lekarza nie może budzić wątpliwości. W przypadku procesu cywilnego natomiast wystarczające jest samo uprawdopodobnienie się określonego związku przyczynowego. Dzięki temu postępowanie jest zdecydowanie prostsze. Podczas procesu karnego weryfikuje się, czy postępowanie lekarza lub innego pracownika medycznego było zgodne z obowiązującym w momencie wydarzenia stanem wiedzy medycznej. Odpowiedzialność karna lekarzy może dotyczyć narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art.160 § 3 k.k.), spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 k.k.), naruszenie czynności narządu lub rozstrój zdrowia (art. 157 k.k.), a także nieumyślne spowodowanie śmierci (art. 155 k.k.).
Wysokość odszkodowania
Przyznawane przez sądy odszkodowania zazwyczaj wahają się od kilku tysięcy złotych do nawet kilkuset tysięcy. Jeśli chcemy dochodzić naszych roszczeń, związanych z powstaniem błędu medycznego, możemy dochodzić ich z tytułu odszkodowania, zadośćuczynienia za uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, zadośćuczynienia za zawinione naruszenie praw pacjenta, a także o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych.
Bardzo często zdarza się, że błąd medyczny związany jest ze skutkami, które odegrają bardzo dużą rolę w przyszłym życiu pacjenta. Zgodnie z prawem jednak możliwe jest orzeczenie odszkodowania wyłącznie za szkody, które znane są przed datą orzeczenia. Możliwe jest jednak powstanie szkód przyszłych, widocznych po dacie orzeczenia, które ujawnią się w przyszłości. Szkody tego typu można pokryć poprzez odszkodowanie przybierające postać renty. Możliwe jest również domaganie się odszkodowania związanego z koniecznością zmiany zawodu.
Niestety całkowite wyeliminowanie błędów medycznych jest niemal niemożliwe. Mimo to podejmuje się coraz nowsze kroki, by błędy medyczne miały jak najmniej dotkliwe skutki, a w przypadku ich wystąpienia, by poszkodowanemu pacjentowi jak najlepiej wynagrodzić doznane krzywdy.